Verliefd op een collega en liefde op de werkvloer…. mag dat?
Bijna iedereen wordt weleens verliefd. Dikwijls is daar weinig tegen te doen. Liefde is soms sterker dan de zwaartekracht. De ratio speelt vaak geen rol als vlinders de overhand nemen. Maar wat nou als er sprake is van liefde op het werk? En wat nou als die liefde de arbeidsverhoudingen verstoort of zorgt voor contraproductieve spanningen op de werkvloer? Is een liefdesrelatie dan reden voor ontslag?
Liefde is een fundamentele vrijheid. Een ieder heeft recht op een privéleven en een affectieve relatie. Deze vrijheid wordt niet beperkt door een arbeidsovereenkomst. Als een werknemer een relatie wil aangaan met een collega (en die collega wil dat ook), dan mag dat in beginsel. De werkgever heeft daar in principe niks mee te maken. Toch zijn er situaties denkbaar waarin het fundamentele recht op liefde moet wijken, althans kan een liefdesrelatie reden zijn voor de beëindiging van een arbeidsrechtelijk dienstverband.
Onlangs verscheen er in het Tijdschrift Arbeidsrecht Praktijk (TAP) een bijzonder interessant artikel over de arbeidsrechtelijke gevolgen van (verboden) liefde op de werkvloer. De auteur van dat artikel heeft een analyse gemaakt van de gepubliceerde jurisprudentie over dit onderwerp en maakt onderscheid tussen verschillende ‘liefdessituaties’ op de werkvloer. In het navolgende zal ik die situaties en de arbeidsrechtelijke gevolgen daarvan kort samenvatten.
Relatie tussen ‘gelijkwaardige’ collega’s
Deze categorie werknemers loopt arbeidsrechtelijk gezien het minste gevaar. Ontslag binnen deze groep komt relatief weinig voor in de rechtspraak. Zelfs een buitenechtelijke relatie tussen twee leraren op een streng gereformeerde school levert volgens de kantonrechter geen ontslaggrond op en leidt derhalve niet tot de ontbinding van de arbeidsovereenkomst. Dit in tegenstelling tot de wens van de werkgever (de gereformeerde school) die een buitenechtelijke liefdesrelatie niet vond stroken met haar christelijke gedachtengoed en daarom de kantonrechter had verzocht de arbeidsovereenkomsten met de leraren te ontbinden. De kantonrechter liet het dienstverband evenwel in stand en wees het verzoek van de school af. Het privéleven van de betreffende leraren weegt zwaarder dan het ‘belang’ van de werkgever.
Relatie met ondergeschikte collega
Werknemers in deze categorie lopen meer gevaar. Een relatie tussen de rector van een school met zijn secretaresse leidde bijvoorbeeld wel tot de ontbinding van de arbeidsovereenkomst en leverde dus een ontslaggrond op. Opgemerkt zij dat in die casus meespeelde dat de betreffende rector ontkende dat hij een relatie had met zijn secretaresse hetgeen naar mening van de kantonrechter niet past bij de leidinggevende positie van een rector.
Relatie met cliënten, patiënten en/of leerlingen
Ook in deze categorie lopen werknemers een arbeidsrechtelijk risico in het geval van een affectieve relatie. Bij deze groep speelt onder meer het moment waarop de liefde aanvangt een rol. Ontstaat de relatie nadat partijen hebben ‘samengewerkt’ dan loopt de werknemer minder risico ontslagen te worden dan als de liefde opspeelt tijdens de dienstverlening.
Liefde tussen zorghulpverlener en cliënt/patiënt
Aangezien een cliënt/patiënt in het kader van zorghulpverlening vaak in een afhankelijke en kwetsbare positie verkeert ten opzichte van de zorghulpverlener is het die hulpverlener in beginsel niet toegestaan een affectieve relatie te beginnen met een cliënt/patiënt. Gebeurt dat wel, dan leidt dat dikwijls tot het einde van het dienstverband.
Relatie tussen leraar en ex-leerling
Een leraar dient een professionele afstand te bewaren ten aanzien van zijn leerlingen. Ook in deze groep speelt de afhankelijke en kwetsbare positie van een leerling een doorslaggevende rol. Een relatie tussen een (meerderjarige) ex-leerling, die de onderwijsinstelling heeft verlaten, is in beginsel wel toegestaan en leidt doorgaans niet tot het ontslag van de leraar.
Kortom
Liefde is een fundamenteel recht. Het uitgangspunt is dan ook dat iedereen het recht heeft op een affectieve relatie. In arbeidsrechtelijke zin kan het evenwel voorkomen dat het ‘liefdesrecht’ wordt beperkt, in die zin dat een relatie op de werkvloer in bepaalde gevallen kan leiden tot het ontslag van een werknemer.