Honderden miljarden euro’s schuld wegstrepen?

De nieuwe regering van Griekenland wil de schulden van Griekenland honderden miljarden euro’s niet terugbetalen. De ministers van financiën van de eurozone, waaronder minister Dijsselbloem, stellen daartegenover: afspraak is afspraak.

In het Nederlandse recht geldt het beginsel van contractsvrijheid. Je bent niet verplicht om met iemand een contract te sluiten. Keerzijde van dat beginsel is, dat wanneer je een contract hebt gesloten, je ook aan dat contract gebonden bent. Het komt frequent voor dat een partij niet (meer) kan voldoen aan zijn contractuele verplichting tot het betalen van een geldsom aan de wederpartij.  Vormt dat dan reden om die betalingsverplichting dan maar op te heffen? Nadrukkelijk niet! De regel is: afspraak is afspraak.

 Indien een bedrijf of een persoon niet kan voldoen aan zijn contractuele (en andere, zoals fiscale) betalingsverplichtingen, dan leidt dat in veel gevallen tot een faillissement. Bij personen is er het alternatief van de schuldsanering. Dat is het uiterste gevolg van de regel: afspraak is afspraak. Echter, op bijna elke regel bestaat wel een uitzondering. Die uitzondering wordt wel ‘dwangakkoord’ of ‘buitengerechtelijke schuldsanering’ genoemd. Het gaat dan niet om een schuldeisersakkoord op grond van de faillissementswet.

De buitengerechtelijke schuldsanering is een meerpartijencontract tussen enerzijds de schuldeisers en anderzijds de schuldenaar. De schuldeisers en de schuldenaar spreken met elkaar af, dat de schuldenaar een fractie van zijn schuld betaalt aan elk van de schuldeisers (ineens of in termijnen) en dat elke schuldeiser vervolgens het restant van de schuld van de schuldenaar kwijtscheldt. Zo bezien, is van een uitzondering geen sprake. De schuldeisers gaan immers vrijwillig akkoord met het feit dat zij slechts een fractie betaald krijgen. Dat doen ze uiteraard alleen omdat ze verwachten dat het alternatief (faillissement of schuldsanering) nóg slechter zal zijn. ‘Beter een half ei, dan een lege dop’.

Waarom is een een buitengerechtelijke schuldsanering dan toch in een aantal gevallen een uitzondering op de regel van contractsvrijheid / afspraak = afspraak? Omdat soms een schuldeiser verplicht is om akkoord te gaan met een buitengerechtelijke schuldsanering => lees: akkoord gaan met het meer dan halveren van de schuld van de schuldenaar aan hem als schuldeiser. De grondslag hiervoor wordt gevormd door artikel 3:13 BW = misbruik van bevoegdheid (al dan niet in combinatie met artikel 6: 248 BW = redelijkheid & billijkheid).

Artikel 3: 13 BW zegt dat je zelfs van een bevoegdheid, misbruik kunt maken. Dat is het geval, als je gebruik maakt van je bevoegdheid met geen ander doel dan om de ander te schaden. Dat is ook het geval, als je gebruik maakt van je bevoegdheid met een ander doel dan het doel waarvoor die bevoegdheid is verleend. Het is verder het geval, indien het gebruiken van je bevoegdheid weliswaar je eigen belang dient, maar je daardoor het belang van een ander zozeer schaadt, dat een redelijk denkend persoon in dezelfde situatie zijn bevoegdheid niet zou hebben uitgeoefend. Het gaat om een wanverhouding tussen het voordeel dat je zelf geniet door je bevoegdheid uit te oefenen en het nadeel dat een ander daardoor ondervindt.

Voor schuldenaren bestaat de mogelijkheid om in kort geding te vorderen dat een schuldeiser akkoord gaat met een buitengerechtelijke schuldsanering. Omdat dit in strijd is met de regel, zal de kort gedingrechter terughoudend zijn met het toewijzen van zo’n vordering.

Zo’n procedure is als het ware een uiterste poging om een faillissement of een schuldsanering af te wenden. Is van zo’n faillissementssituatie geen sprake, dan zal de vordering dus worden afgewezen. Zijn bijvoorbeeld meer dan de helft van alle schuldeisers tegen het voorgestelde akkoord en vertegenwoordigen zij meer dan 50% van de totale schuld, dan maakt zo’n vordering ook nauwelijks kans. Het moet gaan om een situatie waarin een schuldeiser geen redelijk perspectief heeft op betaling door de schuldenaar. Als de schuldeiser dan toch vasthoudt aan zijn recht op betaling, dan wordt hijzelf daarvan niet beter, terwijl de schuldenaar er véél slechter van wordt: faillissement.

Kortom: er bestaat dus een uitzondering op de regel ‘afspraak is afspraak’ die met zich meebrengt dat een schuldenaar zijn schuld voor een deel (meest zelfs het overgrote deel) niet hoeft te betalen. Want zoals een ander spreekwoord zegt: ‘waar niets is, verliest de keizer zijn recht’. Toegepast op Griekenland, is de vraag dus of er een reëel perspectief bestaat dat Griekenland de schulden kan terugbetalen. Zou dat het geval zijn, dan betekent dat er geen grond is voor een buitengerechtelijke schuldsanering. Zou dat niet het geval zijn, en leidt vasthouden aan de betalingsverplichting tot een faillissement van Griekenland, dan is er wel reden voor een buitengerechtelijke schuldsanering.

Wilt u meer weten over een buitengerechtelijke schuldsanering – voor uzelf, of juist omdat u niet akkoord wilt gaan met zo’n voorstel van uw schuldenaar – neem dan contact op met mr. drs. Mathieu Plieger van Van As advocaten!