Is samenlevende stiefouder verplicht om voor zijn stiefkinderen te betalen?

Een casus die wij in de praktijk vaak tegenkomen is de volgende: man woont samen, ongehuwd en geen geregistreerd partnerschap, met een vrouw die moeder is van een of meer kinderen uit haar vorige relatie. De vraag is of de nieuwe partner van de moeder voor het kind/kinderen van deze partner moet betalen?

In de wet staat daarover het volgende geschreven (artikel 1:392 lid 1 onder c BW): stiefouders zijn, op grond van aanverwantschap, gehouden tot het verstrekken van levensonderhoud. In artikel 1:395 BW staat nader omschreven: een stiefouder is, gedurende zijn huwelijk of geregistreerd partnerschap jegens de tot zijn gezin behorende kinderen van zijn echtgenoot of geregistreerde partner, die de leeftijd van 21 jaar niet hebben bereikt, verplicht te voorzien in de kosten.

In een aantal procedures is geprobeerd om ook de niet-gehuwde/niet-geregistreerde partner van de moeder een onderhoudsverplichting op te leggen. De vraag die opkomt is of het eerlijk is om een verschil te maken tussen de situatie dat de moeder slechts samenleeft met een “stiefouder” (dus zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap), dan wel met deze stiefouder is gehuwd/geregistreerd partner is.

De Hoge Raad heeft in 1994 (HR 8 april 1994, NJ 1994/439) een duidelijk standpunt ingenomen. Niet kan worden aanvaard dat de (samenlevende) partner van de ouder, hoewel die niet met die ouder is gehuwd noch met die ouder een geregistreerd partnerschap is aangegaan, naar analogie van artikel 1:392 lid 1 onder c BW dient bij te dragen in de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen. Dat is ook niet anders als er sprake is van family life (gezinsleven) in de zin van artikel 8 EVRM. Dat betekent dus dat de niet-gehuwde/niet-geregistreerde partner van de moeder, ten opzichte van haar kinderen, niet onderhoudsplichtig is. Wonen de partners dus al jaren samen in een nieuw gezin, en zijn zelfs kinderen uit die relatie geboren, dan nog leidt dit niet tot een onderhoudsverplichting van de nieuwe partner jegens de kinderen van de moeder die in zijn gezin wonen. Andersom is een gehuwde/geregistreerde stiefouder, die maar pas in het gezin van zijn nieuwe partner met kinderen intrekt, onmiddellijk stiefonderhoudsplichtig.

Het Hof Den Haag denkt daar anders over. In een vrij recente uitspraak (ECLI:NL:GHDHA:2014:943) komt het Hof met een visie die volledig uit de pas loopt met de opvatting van de Hoge Raad. Het Hof oordeelt dat het onderscheid tussen de formele stiefouder (gehuwd/geregistreerd partner van de moeder) en de nieuwe partner die (uitsluitend) samenleeft met de moeder, niet meer van deze tijd is en dat dit leidt tot een ongelijkheid die mogelijk in strijd is met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het Hof is van mening dat gekeken moet worden naar de specifieke omstandigheden van het geval (bijvoorbeeld de duur van de samenwoning tussen de nieuwe partner en de moeder). Afhankelijk van de band tussen de stiefouder en de stiefkinderen, kan een onderhoudsplicht aan de niet-gehuwde/niet-geregistreerde partner van de moeder van de kinderen worden opgelegd.

Deze uitspraak van het Hof Den Haag is de eerste uitspraak die zich ontwikkelt in het opleggen van een onderhoudsplicht aan de niet-gehuwde/niet-geregistreerde partner van de moeder. Het is nog maar zeer de vraag of met deze uitspraak een andere koers in de rechtspraak zal worden ingezet.

In de praktijk

In de praktijk gaan verschillende geluiden op over het bestaansrecht van de stiefouder onderhoudsplicht. Sommigen vinden dat de onderhoudsplicht voor de stiefouder helemaal moet worden afgeschaft. Alleen de ouders van het kind zijn onderhoudsplichtig. Anderen vinden dat er geen onderscheid gemaakt moet worden tussen de gehuwde/geregistreerde stiefouder en de samenwonende partner van de moeder van de kinderen.

NB: in de tekst hierboven is uitgegaan van de meest voorkomende situatie dat de kinderen wonen in het gezin van de moeder. Het kan uiteraard ook voorkomen dat de kinderen wonen in het gezin van de vader en dat diens nieuwe partner (door huwelijk of geregistreerd partnerschap) stiefonderhoudsplichtig wordt.

Heeft u vragen over uw positie als stiefouder? Of is de moeder van uw kinderen hertrouwd dan wel een geregistreerd partnerschap aangegaan en vraagt u zich af welke consequenties dit heeft voor uw onderhoudsplicht? Neem dan gerust contact op met mij, of een van mijn familierechtcollega’s.

Marie-Louise van As, familierechtadvocaat en scheidingsmediator.